Άρθρα

Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση

Θεραπευτική αντιμετώπιση Γαστροοισοφαγικής Παλινδρόμησης

Δυσκολίες σίτισης

Αλλεργία στο γάλα

Δυσκοιλιότητα στην παιδική ηλικία

Τροφικές αλλεργίες με εκδηλώσεις από το πεπτικό

Χρόνια κοιλιακά άλγη

Χρόνια διάρροια

Κοιλιοκάκη: ένα συχνό "άγνωστο" νόσημα

Το παιδί που δεν παίρνει βάρος

Θεραπεία φλεγμονωδών παθήσεων του εντέρου στα παιδιά

Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού

Αιμορραγία από το ορθό

Παγκρεατίτιδες

Διατροφή βρέφους

Διατροφή παιδιού

Ειδικά γάλατα

Λειτουργικά προβλήματα ανώτερου πεπτικού στα παιδιά: ΓΟΠ, αεροφαγία, μηρυκασμός, γαστροπάρεση

Τροφική αλλεργία και εκδηλώσεις από το πεπτικό

Η τροφή είναι βασική για τη ζωή του ατόμου, αποτελεί σημαντική πηγή ευχαρίστησης και συνδέεται με την πολιτισμική του ταυτότητα.
Έχει υπολογιστεί ότι στις δυτικές κοινωνίες ο άνθρωπος καταναλώνει 2- 3 τόνους τροφής κατά μέσο όρο. Συνεπώς δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η τροφή συνδέεται με ποικιλία νοσολογικών καταστάσεων μια εκ των οποίων είναι και η τροφική αλλεργία.
Ο Ιπποκράτης ήταν ο πρώτος που περιέγραψε ανεπιθύμητες αντιδράσεις από τροφές 2000 χρόνια πριν. Μόλις, όμως, τα τελευταία χρόνια έγινε προσπάθεια ταξινόμησης τους, βάσει του πιθανού παθογενετικού μηχανισμού, σε αντιδράσεις που γίνονται μέσω ανοσολογικού μηχανισμού και εννοούμε την τροφική αλλεργία και αντιδράσεις από τροφές που προκαλούνται με άλλους μη ανοσολογικούς μηχανισμούς (π.χ. αντιδράσεις από τοξίνες μικροβίων, έλλειψη ενζύμων όπως η λακτάση, χημικά τροφών)
Και πρέπει να γίνεται ο διαχωρισμός αυτός γιατί από διάφορες μελέτες 20-25% του πληθυσμού πιστεύουν ότι έχουν κάποια μορφή τροφικής αλλεργίας και ένα στα τέσσερα νοικοκυριά έχει αλλάξει τις διαιτητικές του συνήθειες λόγω αυτού του γεγονότος. Στην πραγματικότητα όμως η συχνότητα της επιβεβαιωμένης τροφικής αλλεργίας στην πρώτη παιδική ηλικία κυμαίνεται από 2-8% και λιγότερο από 2% στους ενήλικες. Τα πιο συχνά αλλεργιογόνα είναι το γάλα, το αυγό ,το φιστίκι, η σόγια, το σιτάρι, το ψάρι και τα οστρακοειδή. Έχει βρεθεί ότι 2.5% των βρεφών παρουσιάζουν αλλεργία στο γάλα της αγελάδας. Σε 1.3% ανέρχεται η αλλεργία στο αυγό και 0.5% στο φιστίκι. Στο 1% αναφέρονται οι ανεπιθύμητες αντιδράσεις στα προσθετά των τροφίμων

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΛΛΕΡΓΙΑΣ

Το γαστρεντερικό σύστημα του οργανισμού έρχεται καθημερινά αντιμέτωπο με τεράστιο φορτίο τροφής έχοντας διπλό καθήκον. Αφενός μεν να επεξεργαστεί μια πληθώρα θρεπτικών συστατικών που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία και ανάπτυξη των κυττάρων, αφετέρου να αναπτύξει άμεσα μηχανισμούς για να αντιμετωπίσει την είσοδο παθογόνων και άλλων ξένων συστατικών.
Παρά όμως την παρουσία αυτών των ειδικών μηχανισμών άμυνας, 2% των τροφικών αντιγόνων απορροφούνται και μεταφέρονται στην κυκλοφορία Τι συμβαίνει όταν τα τροφικά αντιγόνα περάσουν το φραγμό; Το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα συμβεί καμία αντίδραση. Αν όμως δεν λειτουργήσουν οι αμυντικοί μηχανισμοί και ιδιαίτερα σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα η τροφή προκαλεί αλλεργική αντίδραση. Για να συμβεί η αλλεργική αντίδραση πρέπει προηγουμένως ο οργανισμός να έχει εκτεθεί - ευαισθητοποιηθεί στην τροφή. Στην πρώτη αυτή επαφή ενεργοποιούνται ειδικά κύτταρα που παράγουν ειδικού τύπου αντισώματα IgE. Στη συνέχεια όταν το άτομο ξαναφάει την υπεύθυνη τροφή τα ειδικά αντισώματα συνδέονται με την τροφικό αντιγόνο και ενεργοποιούν τα «κύτταρα της αλλεργίας» τα αποκαλούμενα μαστοκύτταρα που παράγουν ουσίες όπως η ισταμίνη. Ανάλογα με το πότε και πού, δηλαδή σε ποιούς ιστούς παράγονται οι ουσίες αυτές, εκδηλώνονται και τα συμπτώματα και ο τύπος της αλλεργίας.
Ένας από τους κυριότερους παράγοντες που συντελούν στην ανάπτυξη της τροφικής αλλεργίας εκτός από την κληρονομικότητα είναι και η ηλικία. Ιδιαίτερα το ανώριμο πεπτικό και ανοσολογικό σύστημα στη βρεφική ηλικία είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στα τροφικά αντιγόνα .Είναι επιβεβαιωμένη η προστατευτική δράση του μητρικού θηλασμού καθώς και της έναρξης των στερεών τροφών μετά το 1 εξάμηνο της ζωής.

ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Το πεπτικό σύστημα δεν είναι μόνο το κύριο ‘’όργανο στόχος” για την τροφική αλλεργία αλλά αποτελεί και το “μέσο” για την είσοδο και μεταφορά των τροφικών αλλεργιογόνων σε άλλα όργανα στόχους.
Τα συμπτώματα της τροφικής αλλεργίας εμφανίζονται συνήθως μετά από μερικά λεπτά έως και μέρες από τη λήψη της υπεύθυνης τροφής.
Η τροφική αλλεργία μπορεί να προκαλέσει γενικευμένη αντίδραση όπως αναφυλαξία, αναφυλαξία μετά από άσκηση, shock. Μπορεί όμως να εμφανιστούν εκδηλώσεις από διάφορα συστήματα όπως α) το δέρμα ως οξεία κνίδωση, αγγειοοιδημα, οξεία εξ επαφής κνδωση, χρόνια κνίδωση, ατοπική δερματίτιδα. β) το αναπνευστικό σύστημα με συμπτώματα αλλεργική ρινίτιδας, οξύ βρογχόσπασμου, άσθματος και τέλος γ) το γαστρεντερικό σύστημα που είναι και το πιο συχνό όργανο στόχος. Μούδιασμα στα χείλη και στη γλώσσα, δυσκολία στην κατάποση, ναυτία, εμετός, διάρροια, κοιλιακό άλγος, αιμορραγικές κενώσεις είναι τα κυριότερα συμπτώματα της τροφικής αλλεργίας με εντόπιση στο γαστρεντερικό σύστημα.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση στηρίζεται στο ιστορικό, στη φυσική εξέταση του ασθενούς και στον εργαστηριακό έλεγχο και ολοκληρώνεται με τη δοκιμασία πρόκλησης. Από το ιστορικό πιθανολογείται η ύποπτη τροφή ή τροφές που προκάλεσαν την εκδήλωση αλλεργίας. Ο εργαστηριακός έλεγχος είναι συμπληρωματικός και περιλαμβάνει: 1) Τις δερματικές δοκιμασίες με τη μέθοδο ενδοεπιδερμικού νυγμού (skin prick test). Οι θετικές δοκιμασίες συνδέονται με κλινικές εκδηλώσεις στο 50% των περιπτώσεων ενώ το αρνητικό αποτέλεσμα αποκλείει την αλλεργία στο 95% των περιπτώσεων. Ψευδώς αρνητικές δοκιμασίες μπορούν να συμβούν όταν παράλληλα λαμβάνονται φάρμακα (αναστολείς ισταμίνης, κορτικοειδή) η όταν χρησιμοποιούνται μη καλά διατηρημένα αντιγόνα. 2) Η ανίχνευση ειδικών ΙgΕ αντισωμάτων στον όρο αποτελεί μια εναλλακτική της προηγούμενης μεθόδου με συγκριτικά μικρότερη ευαισθησία και ειδικότητα. Καινούργιες τεχνικές της μεθόδου αυτής έχουν βελτιώσει την ευαισθησία και έχουν ένδειξη σε ασθενείς με δερμογραφισμό, σοαή δερματική νόσο, η που δεν μορούν να διακόψουν τα αντιισταμινικά η σε ασθενείς με έντον αλλεργική αντίδραση. Μεγάλο μειονέτημα αποτελούν οι συχνά ανευρισκόμενες διασταυρούμενες αντιδράσεις μταξύ αντιγόνων ,οι οποίε είναι συνήθως χωρίς κλινική σημασία. Η δοκιμασία πρόκλησης με την ύποπτη τροφή τεκμηριώνει τη διάγνωση της τροφικής αλλεργίας. Η πρόκληση πρέπει να γίνει όταν ο ασενής είναι ελεύθερος συμπτωμάτων και σε δίαιτα που δεν περιλαμβάνει την συγκεκριμένη τροφή.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Το καλύτερο θεραπευτικό μέτρο είναι η αποφυγή της υπεύθυνης τροφής. Αυτό ακούγεται εύκολο αλλά απαιτεί αρκετή προσπάθεια ιδιαίτερα από την πλευρά της οικογένειας τόσο για τη σωστή εφαρμογή της δίαιτας όσο και για την διαρκή επαγρύπνηση για τη ανακάλυψη και αποφυγή κρυμμένων αλλεργιογόνων. Η μη σωστή αναγραφή των συστατικών στις συσκευασίες τροφών, τα μεταλλαγμένα τρόφιμα που μπορεί να μεταφέρουν πρωτινές από γνωστές αλλεργιογόνες πηγές.
Οι περιοριστικές δίαιτες με αποφυγή συγκεκριμένων τροφών απαιτούν ιδιαίτερη επαγρύπνηση ιδιαίτερα από την πλευρά των γιατρών. Όταν συστήνονται πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψει ότι συστήνεται ένα «φάρμακο» Αν δεν υπάρχει συχνή παρακολούθηση μπορεί να δούμε καταστάσεις όπως υποθρεψία, ανεπάρκειας βιταμινών και ιχνοστοιχείων, διαταραχές σιτίσεως.
Ιδιαίτερα για την αντιμετώπιση της αλλεργίας στο γάλα αγελάδος που είναι η πιο συχνή στα βρέφη ακολουθούμε τα εξής βήματα:
1) Ενθαρρύνουμε για αποκλειστικό Μητρικό Θηλασμό
2) Συστήνουμε αποφυγή γαλακτοκομικών προϊόντων από τη θηλάζουσα μητέρα όταν επιμένει η αλλεργία
3) Στα βρέφη που δε θηλάζουν συστήνουμε θεραπευτικό γάλα με υδρολυμένες πρωτείνες ή ελεύθερα αμινοξέα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η τροφική αλλεργία προβληματίζει συχνά στην παιδική ηλικία τόσο με τη διάγνωση όσο με την αντιμετώπιση. Φαίνεται ότι μοναδική λύση για τη θεραπεία αποτελεί η πρόληψη με την υιοθέτηση του αποκλειστικού μητρικού θηλασμού και την εισαγωγή στερεών τροφών μετά τον 6ο μήνα στη βρεφική ηλικία.

Καφρίτσα Παναγιώτα
Παιδογαστρεντερολόγος